به گزارش بیرونیت به نقل از روزنامه جهان صنعت، بررسی آمارها در بین کشورهای معدنی از تفاوت فاحش میان ایران و بزرگان معدنی دنیا سخن می‌گوید. به این صورت که ارزش خالص تولیدات مواد معدنی در سال ۲۰۲۰ در چین حدودا ۸/۱۸۳ میلیارد دلار، استرالیا ۱۴۳ میلیارد دلار، شیلی حدودا ۴۱ میلیارد دلار و در کشور ما تنها ۲/۳ میلیارد دلار بوده است. طبق آمارها تولید ناخالص داخلی کشور استرالیا در سال ۲۰۲۰ با مساحت ۵/۴ برابری حدودا ۱۱ برابر ایران بوده که ۱۰ درصد آن را تولیدات معدنی به خود اختصاص داده است.
با توجه به این آمارها تاکید می‌شود که در بخش اکتشاف در ایران باید بیشتر کار شود. انتقادها از این مساله است که تکیه بر منابع نفتی باعث غفلت از پتانسیل‌های معدنی کشور و توسعه اکتشافات شده است. حالا مسوولان معدنی باور دارند که برای توسعه اکتشاف به مشارکت شرکت‌های بزرگ نیازمندیم. همچنین در این حوزه گفته می‌شود که به حضور مشاوران قوی و اکتشافات سیستماتیک نیاز است.
اما فعالان معدنی به قوانین دست‌‌وپاگیر و بخشنامه‌‌های متعدد و یک‌شبه اشاره می‌کنند و تاکید دارند این مساله موجب تضعیف فعالیت‌های معدنی، خروج سرمایه از بخش معدن و عدم اعتماد سرمایه‌گذاران به آینده این بخش به دلیل عدم پایداری سیاست‌های کلان شده است.
فرسودگی ماشین‌آلات و عدم تخصیص بودجه کافی در بخش اکتشاف نیز از دیگر مشکلات این حوزه است. در واقع بارها سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی تاکید کرده که به دلیل کمبود بودجه ناتوان از توسعه اکتشافات بوده است. با اینکه این مجموعه از نیروهای متخصص و کارکشته بهره‌مند است اما بحث مالی مانع ادامه این روند بوده است. با توجه به اینکه اکتشاف زمینه شروع فعالیت‌های معدنی است و می‌تواند چرخه اقتصادی را در کشور به حرکت در بیاورد،‌ انتظار کارشناسان و فعالان معدنی این است که بودجه و اعتبار مورد نیاز برای این مهم از سوی دولت تامین شود.
نقش ایمیدرو در توسعه اکتشاف
رییس هیات عامل ایمیدرو گفت: ایمیدرو با انجام عملیات اولیه که منجر به کاهش ریسک می‌شود بستر سرمایه‌گذاری را برای فعالیت‌های معدنی فراهم می‌کند.
وجیه‌اله جعفری بیان کرد: طی چند سال اخیر نقش اکتشافی ایمیدرو گسترش یافته است و در کلیه حوزه‌های اکتشافی وارد شده است. طرحی با مشارکت دو دانشگاه و ایمیدرو صورت گرفته که طرح خروجی آن ۱۴ عنصر استراتژیک است.
رییس هیات عامل ایمیدرو خاطرنشان کرد: ایمیدرو با انجام عملیات اولیه که منجر به کاهش ریسک می‌شود بستر سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند که در این راستا در خراسان‌جنوبی واحدهای فرآوری برخی مواد معدنی از جمله طلا راه‌اندازی شده است.جعفری اظهار کرد: در بخش اکتشافات، تجهیزات از مباحث مهم است. حدود ۲۰۰ دستگاه حفاری در کشور وجود دارد که تعدادی دستگاه ثبت سفارش و تعدادی دستگاه نیز به کشور وارد شده است.
وی افزود: در اکتشافات علاوه بر تجهیزات، بخش آزمایشگاهی و آموزش نیروی انسانی نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این راستا طی ۳ دوره آموزش حفاران در کشور نیز انجام شده است.
اهمیت اکتشافات سیستماتیک
رییس هیات عامل ایمیدرو تصریح کرد: در بخش اکتشاف به حضور مشاوران قوی و برای انجام اکتشافات سیستماتیک نیازمند اطلاعات دقیق نیز هستیم.
جعفری ادامه داد: در مباحث اکتشافی به مشارکت شرکت‌های بزرگ نیازمندیم. در این راستا تفاهمنامه‌ای بین معاونت معدنی، سازمان زمین‌شناسی و ایمیدرو در این حوزه منعقد شده است.
وی با اشاره به اهمیت بحث اکتشاف افزود: اکتشاف زمینه شروع فعالیت‌های معدنی است که می‌تواند چرخه اقتصادی را در کشور به حرکت در بیاورد.
رییس هیات عامل ایمیدرو اظهار کرد: امروز در بخش تولید اطلاعات پایه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی اطلاعات را تهیه کرده و بخش خصوصی نیز در این زمینه کمک می‌کند و ایمیدرو نیز دارای نقش تکمیل‌کننده است.
وضعیت اکتشافات معدنی ایران و جهان
اردشیر سعدمحمدی به بررسی واقعیت‌های اکتشافی ایران و جهان پرداخت و با اشاره به سهم ۹/۲ درصدی استخراج معادن در تولید ناخالص داخلی سال ۱۴۰۰ بیان کرد: ایران با دارا بودن یک درصد جمعیت دنیا، سهمی ۷ درصدی از منابع معدنی آن را در اختیار دارد؛ این در حالی است که سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی حدودا ۶۵۰۰ همت در سال گذشته، تنها برابر با ۱۹۰ همت بوده است.
سعدمحمدی مطرح کرد: ارزش خالص تولیدات مواد معدنی در سال ۲۰۲۰ در کشور چین حدودا ۸/۱۸۳ میلیارد دلار، استرالیا ۱۴۳ میلیارد دلار و شیلی حدودا ۴۱ میلیارد دلار و در کشور ما تقریبا ۲/۳ میلیارد دلار بوده است.
وی اذعان داشت: تولید ناخالص داخلی کشور استرالیا در سال ۲۰۲۰، با مساحت ۵/۴ برابر و جمعیت یک‌سوم ایران، حدودا ۱۱ برابر کشور ما بوده که ۱۰ درصد آن را تولیدات معدنی به خود اختصاص داده است.
مدیرعامل «ومعادن» ادامه داد: تکیه بر منابع نفتی یکی از دلایل غفلت از پتانسیل‌های معدنی کشور بوده است.
سعدمحمدی با بیان اینکه متراژ حفاری به عنوان یکی از شاخص‌های تعیین‌کننده در فعالیت‌های اکتشافی مورد توجه است، ادامه داد: حفاری انجام‌شده در ایران طی ۹ سال گذشته، چیزی حدود ۱۵/۱ میلیون متر بوده که معادل با میزان عملیات حفاری یک کشور توسعه‌یافته تنها در یک سال است.
مقایسه ایران و جهان
مدیرعامل «ومعادن» پس از بررسی فعالیت کشورهای موفق معدنی که به تفصیل صورت گرفت، با اشاره به جزئیات فعالیت این کشورها، به مقایسه‌ فعالیت‌های اکتشافی صورت‌گرفته در ایالات متحده، استرالیا و ایران پرداخت و بیان کرد: تاکنون آمریکا بیش از ۲۰ میلیون کیلومتر و استرالیا حدود ۳۴ میلیون کیلومتر خطی برداشت ژئوفیزیک هوابرد انجام داده‌اند؛ در حالی که در ایران مجموع برداشت‌های هوابرد گزارش‌شده از سال ۱۳۵۳ حدودا ۹/۱ میلیون متر بوده است. وی افزود: مساحت آمریکا و استرالیا به ترتیب ۸/۵ و ۵/۴ برابر ایران است؛ در حالی که برداشت‌های ژئوفیزیک هوایی در این دو کشور به ترتیب ۱۰ و ۱۸ برابر ایران است.
اصلی‌ترین معضلات معدن
سعدمحمدی با اشاره به نتایج تکمیل پرسشنامه‌ای که به دست معدنکاران صورت گرفت، بیان کرد: بر اساس نتایج این پرسشنامه، کمبود نقدینگی و تجهیزات معدنی اصلی‌ترین معضلات این بخش هستند.
مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری توسعه‌ معادن و فلزات به دلایل متعدد موفقیت کشورهای مطرح معدنی از جمله قوانین شفاف و حمایتی و همچنین مشوق‌های مالی اشاره کرد و ادامه داد: در کشورهای کانادا، استرالیا، چین، شیلی و آمریکا هرساله بودجه کلانی برای فعالیت‌های اکتشافی تخصیص داده شده و تولید و انتشار داده‌های پایه به طور مداوم صورت می‌گیرد. شرکت‌ها از تجهیزات قوی و پشتیبانی مناسب برخوردار هستند.
وی افزود: یکی از عوامل تاثیرگذار در موفقیت این کشورها که قابل توجه است، نقش‌آفرینی شرکت‌های کوچک در فعالیت‌های اکتشافی و حمایت از آنهاست.
سعدمحمدی به طراحی و آغاز برنامهUncover که تلاشی هماهنگ از سوی صنعت، جامعه‌ تحقیقاتی و دولت استرالیاست، اشاره کرد و افزود: چالش پیش‌روی استرالیا در اکتشاف ذخایر معدنی و قرار داشتن در رقابت اکتشافی جهانی، شناسایی و کشف ذخایر معدنی پنهان در زیر رسوبات و پوشش‌های فاقد کانی‌سازی است که حدود ۷۰ درصد مساحت کشور را پوشانده است. این برنامه که یک ابتکار ملی است، برای حل این چالش و اطمینان‌یافتن از سهم بلندمدت بخش معدن در اقتصاد استرالیا، از سال ۲۰۱۲ آغاز شده و یک نقشه‌ راه ۱۵ ساله برای افزایش نرخ کشف ذخایر عمده معدنی جدید بوده و تحت نظارت آکادمی علوم استرالیاست.
مدیرعامل «ومعادن» بیان کرد: از جمله اولویت‌های برنامه Uncover می‌توان به کسب دانش از طریق تحقیقات جدید علمی و تمرکز ویژه بر علم زمین‌شناسی، استفاده از فناوری‌های پیشرفته متمرکز بر اتوماسیون و هوش مصنوعی و به‌روزرسانی سریع و یکپارچه‌سازی داده‌های جدید اشاره کرد.
دلایل موفقیت شیلی
سعدمحمدی تاکید کرد: یکی از دلایل موفقیت کشور شیلی در فعالیت‌های اکتشافی، عدم وجود سیاست‌های محدودکننده و مجوز ورود سرمایه‌گذاران خارجی از کشورهایی چون آمریکا و کانادا و استرالیاست. وی افزود: ۱۱۰ شرکت اکتشافی در کشور شیلی در حال فعالیت است که عمده آن با سرمایه‌گذاری خارجی بوده و همچنین ۷۴‌تای آن در زمره شرکت‌های کوچک است. سعدمحمدی در ادامه به معرفی تعداد زیادی شرکت‌های اکتشافی و استارت‌آپی موفق در سطح دنیا پرداخت که نقطه اشتراک قابل توجه در تمامی این شرکت‌ها تمرکز ویژه بر استفاده از فناوری‌های نوین اتوماسیون و هوش مصنوعی است.
چالش‌های اکتشاف
مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به تفصیل به بررسی چالش‌ها و تهدیدهای حوزه «اکتشاف» در ایران پرداخت و بیان کرد: از جمله این چالش‌ها می‌توان به قوانین دست‌وپاگیر و بخشنامه‌های متعدد و بی‌رویه اشاره کرد که موجب تضعیف فعالیت‌های معدنی، خروج سرمایه از بخش معدن و عدم اعتماد سرمایه‌گذاران به آینده این بخش به دلیل عدم پایداری سیاست‌های کلان و تغییرات مکرر قوانین شده است.
وی ادامه داد: از دیگر عوامل می‌توان به احتمال ورشکستی شرکت‌های فعال بخش خصوصی، همزمانی افزایش شدید حقوق دولتی معادن و کاهش قیمت‌های جهانی، عدم برنامه‌ریزی برای واحدهای معدنی، نبود تجهیزات مناسب و پیشرفته به دلیل تحریم‌ها، فرسودگی ماشین‌آلات و عدم تخصیص بودجه کافی در بخش اکتشاف اشاره کرد.
دولت مسوول است
مدیرعامل «ومعادن» گفت: در اکثر کشورهای معدن‌خیز جهان، مسوولیت انجام مطالعات اولیه، اکتشافات ناحیه‌ای و ایجاد زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به عهده دولت و حاکمیت است، به طوری که تقریبا تمامی بودجه و اعتبار مورد نیاز توسط دولت تامین می‌شود.
وی افزود: در ایران نیز به منظور جهش و تحول در صنعت معدنکاری به عنوان یکی از بخش‌های تاثیرگذار در اقتصاد غیرنفتی کشور و نیل به استانداردهای جهانی، نیاز به تفکر جهانی و صرف منابع در این سطوح وجود دارد.
مدیرعامل «ومعادن» خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۱۸ به طور متوسط برای اکتشاف فلزات غیرآهنی در جهان چیزی حدود ۱۱ میلیارد دلار هزینه شده؛ در حالی که کل بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی کشور در لایحه سال ۹۹ برابر با ۵/۷ میلیون دلار بوده است.
سعدمحمدی مهم‌ترین چالش اکتشافات معدنی در سطح دنیا را نیاز روزافزون به ارتقای تکنولوژی‌ها و به‌روزرسانی مداوم علوم دانست و بیان کرد: در کل دنیا نیاز به اکتشافات در عمق بیشتر در حال افزایش است؛ پیچیدگی این امر بسیار بیشتر از اکتشافات سطحی بوده و کشورهای پیشرفته برنامه‌های منظم و منسجمی برای حل این چالش را در دستور کار خود قرار داده‌اند و هماهنگی قابل‌توجهی بین مراکز علمی، بخش خصوصی و دولت در این کشورها وجود دارد.