به گزارش بیرونیت به نقل از روزنامه جهان صنعت، اکتشافات در ایران یکی از بخش‌های مغفول مانده است. با اینکه سیاستگذاران همواره به دنبال تصمیم‌سازی برای این حوزه بوده و بر لزوم توسعه اکتشافات در کشور تاکید کرده‌اند؛ اما به دلایل مختلف ناتوان از ایفای نقشی موثر در این عرصه بوده‌اند. کارشناسان باور دارند که مشکلات این عرصه از مشخص نبودن متولی تا کمبود بودجه و تامین مواد اولیه همه را شامل می‌شود. در خصوص اینکه متولی اکتشاف چه بخشی است تا جایی پاسخ غیرشفاف است که واقعا مشخص نیست باید روی سخن‌مان سازمان زمین‌شناسی باشد یا وزارت صمت؟! بر سازمان زمین‌شناسی تمرکز کنیم یا ایمیدرو؟! به‌طوری که امروز هم نمی‌دانیم معاونت معدنی وزارت صمت، ایمیدرو یا سازمان زمین‌شناسی، کدامیک متولی این موضوع هستند؟! این مشکل باعث‌شده که سیاستگذار استراتژی مشخصی در این زمینه نداشته و اکتشافات هم به صورت مقطعی باشند. این در حالی است که ایران از نظر حجم ذخیره اکتشافی رتبه چهاردهم و از نظر تنوع مواد معدنی رتبه دهم را در سطح جهان به خود اختصاص داده است و تمرکز بر این عرصه می‌تواند به رونق بخش معدن کمک کند.
در این خصوص یک فعال معدنی گفت: رشد نامتوازن بین ایجاد صنایع فولادی و وضعیت اکتشاف سنگ‌آهن حاکی از آن است که ذخایر آهن موجود کشور تنها ۱۴ سال پس از افق ۱۴۰۴ جوابگوی نیاز این صنایع بوده و این مساله را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از دلایل توجه ویژه به اکتشاف مواد معدنی دانست.
مهدی عابدینی تصریح‌ کرد: اکتشاف اولین حلقه زنجیره تولید صنعتی به حساب می‌آید. اگر سرمایه‌گذاری در اکتشاف اصولی نباشد قطعا استخراج و استحصال و فرآوری ماده معدنی پرهزینه خواهد بود.
برای اینکه مزیت رقابتی در زنجیره ارزش تضمین شود راهی جز سرمایه‌گذاری در اکتشاف وجود ندارد. در واقع سرمایه‌گذاری مناسب در اکتشاف هزینه تمام‌شده کالاهای صنعتی را کاهش می‌دهد.
وی ادامه ‌داد: بر اساس برنامه‌های توسعه و سیاست‌های کلان اقتصادی کشور افزایش سهم معدن در تولید ناخالص داخلی باید افزایش پیدا کند و این افزایش راهی جز اکتشاف ذخایر معدنی جدید نداشته که متاسفانه تاکنون محقق نشده است.
عابدینی افزود: ایران از نظر حجم ذخیره اکتشافی در رده چهاردهم جهانی قرار دارد و از لحاظ تنوع مواد معدنی رتبه دهم را به خود اختصاص داده است.
وی گفت: ایران دارای ۶۸ نوع از انواع مختلف مواد معدنی است، اما میزان برداشت از همین بخش کمتر از ۹/۰ درصد بوده که این مقدار پایین، اهمیت و لزوم برنامه‌ریزی مدون، دقیق و راهبردی به جهت رسیدن به اهداف و برنامه‌های بلند‌مدت کشور را نشان می‌دهد.
بوروکراسی اداری
این فعال معدنی در مورد وضعیت سیاستگذاری توضیح داد: سیاست‌های کلان کشور در خصوص معدنکاری که عمدتا مربوط به قوانین و ضوابط اخذ مجوزهای معدنی و مشکلاتی است عملا در بخش حاکمیتی است که باید چالش‌های پیش‌رو در این بخش با نگاه ویژه به بهبود فضای کسب‌و‌کار شناسایی شده و مشکلات را مرتفع کرد.
عابدینی گفت: این عامل متاسفانه به دلیل بوروکراسی اداری در کشور زمانبر بوده و در بلند‌مدت قابل اصلاح است. فعالیت‌های معدنی به ویژه اکتشاف در ردیف فعالیت‌های پرریسک بوده که حمایت حاکمیت را با انجام سرمایه‌گذاری لازم و تهیه اطلاعات پایه‌ای اکتشافی می‌طلبد.
وی افزود: همچنین تبدیل موضوع معدن به امری تجاری و نه تولیدی، وجود دلال‌بازی و عدم ارتباط موثر بین دانشگاه و معدن از دیگر مشکلات این بخش است. این فعال معدنی خاطرنشان‌ کرد: عدم تناسب نیازهای فنی و تکنیکال اکتشاف با سرفصل دروس تدریس‌شده در سیستم آموزش عالی و همچنین عدم‌تناسب تحقیقات دانشگاهی با نیاز واقعی کشور یکی از مشکلات اساسی حوزه اکتشاف است. وی تاکید کرد: ارتباط بخش عملیات اکتشافی اعم از خصوصی و دولتی با مراکز تحقیقاتی و آموزشی عالی و توجه بیشتر این مراکز به حل مشکلات فنی و دانش بخش اکتشاف و سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه می‌تواند افق روشنی را به روی اکتشاف کشور بگشاید.
تجهیزات و امکانات
این فعال معدنی در ادامه گفت: متاسفانه در کشور تمایل به اکتشافات سیستماتیک وجود نداشته و شرکت‌های معدنی تمایلی در زمینه کاهش ریسک اکتشاف با به کارگیری از تجهیزات پیشرفته و با انجام حفاری‌های تحت‌الارضی نشان نمی‌دهند، به طوری که طبق آمار ارائه‌شده سازمان زمین‌شناسی کشور عمق متوسط اکتشاف در کشور در خوش‌بینانه‌ترین حالت به طور متوسط کمتر از ۳۰ متر است؛ این در حالی است که بیش از ۹۰ درصد از ذخایر با ارزش فلزی دنیا در عمقی بیش از ۵۰ متر واقع شده‌اند.
وی اظهار کرد: همچنین عدم وجود آزمایشگاه‌های مجهز، عدم رعایت استاندارد‌های بین‌المللی، ضعف دانش اکتشاف در عناصر جدید و کمبود ماشین‌آلات حفاری، تحریم تجهیزات و ادوات پیشرفته ژئوفیزیکی، انحصار اطلاعات ژئوفیزیک هوابرد، عدم استفاده از روش‌های نوین و سریع ژئوفیزیک هوابرد مانند الکترومغناطیس از دیگر مشکلات این بخش است.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و حفاری صدرتامین بیان کرد: یکی از مشکلات مهم دیگر اکتشاف عدم‌وجود پایگاه ملی داده‌های زمین‌شناسی یکپارچه و به‌روز است؛ پایگاه داده‌ای که امکان دسترسی برای عموم وجود داشته باشد. پایگاه داده‌های زمین‌شناسی که همه اطلاعات زمین‌شناسی اعم از نقشه‌های زمین‌شناسی، اطلاعات ژئوفیزیک و ژئوشیمی در آن به روزرسانی شود و پایگاه ملی داده‌های زمین‌شناسی هزینه‌های تمام‌شده عملیات اکتشاف را کاهش خواهد داد.
غفلت تاریخی از اکتشافات معدنی در ایران
در همه این سال‌ها با اینکه بخش‌های دولتی و خصوصی اکتشافاتی در معادن کشور انجام داده‌اند اما اقدامات انجام شده در حد ذخایر کشور نبوده است. کارشناسان باور دارند یکی از مهم‌ترین دلیل‌ها این بوده که در مقوله اکتشافات متولی نداشته‌ایم و همواره نهادهای مختلفی قصد سیاستگذاری در آن داشته‌اند.
مشکل دوم آن است که در سال‌های اخیر نتوانسته‌ایم بودجه مشخص را به سازمان زمین‌شناسی بدهیم تا بتواند به ذخایر جدید دست پیدا کند. امروز نیز با کمبود منابع مالی در این زمینه مواجه‌ایم. یکی دیگر از مشکلات اصلی صنایع معدنی کشور در شرایط کنونی، موضوع تامین مواد اولیه است. شرکت‌های فولادسازی و بخش صنایع معدنی مانند آلومینیوم با مشکل تامین مواد اولیه مواجه‌اند. یکی از دلایل این مساله عدم اکتشافات در این حوزه بوده است ولی اگر در سال‌های گذشته اکتشافات سیستماتیک را در ذخایر سنگ‌آهن داشتیم، اکنون با مشکل تامین مواد اولیه مواجه نبودیم.